Iako predsjednici stranaka u BiH tvrde da imaju konsenzus o putu BiH ka EU, stanje na terenu pokazuje da konsenzus jedino postoji u politizaciji javnih preduzeća
Jedan od 14 prioriteta iz Mišljenja Evropske komisije o zahtjevu za članstvo BiH u Evropskoj uniji je i onaj koji kaže da je potrebno osigurati depolitizaciju i restrukturiranje javnih preduzeća, te osigurati transparentan proces privatizacije.
U Bosni i Hercegovini ima preko 550 javnih preduzeća koja imaju ukupne prihode od oko sedam milijardi KM, a obaveze veće od devet milijardi KM, što pokazuje da javna preduzeća upravljaju značajnim finansijskim sredstvima. Od ukupnog broja zaposlenih u BiH jedna trećina spada u javni sektor, a od tog broja preko 80.000 radnika je zaposleno upravo u javnim preduzećima, navedeno je u izvještaju CCI-a.
Dosadašnje entitetske vlasti depolitizacija javnih preduzeća nije nikako zanimala. Naprotiv, sve je učinjeno da politika ima što veći utjecaj na funkcionisanje javnih preduzeća.
Prema podacima iz Baze javnih preduzeća Transparency International u BiH, rukovodstvo najmanje 70 posto preduzeća (od preko 300 koji se nalaze u bazi) u direktnoj su vezi sa političkim strankama ili obavljaju izvršne funkcije u strankama.
Često se dešavalo i to da rukovodioci javnih preduzeća u isto vrijeme obavljaju i funkcije u zakonodavnoj i izvršnoj vlasti.
Srđan Traljić, portparol Transparency International BiH kaže da se trend imenovanja političkih funkcionera nastavlja nakon svakog izbornog ciklusa, te da neće biti velikih odstupanja ni nakon općih izbora iz 2022. godine.
Upozorava kako se uporno ignorišu zakoni o vladinim i ministarskim imenovanjima i zakon o javnim preduzećima u oba entiteta.
“Postoje dva zakona u entitetima koja kažu da se članovi izvršnih organa političkih partija ne mogu imenovati upravne i nadzorne odbore javnih preduzeća, međutim, to se toleriše. Jedino ko je nadležan da sprovodi te zakone je nadzorni odbor preduzeća, i mi kada se obratimo nadzornom odboru, oni nas izignorišu i to je to. Problem je što nemate instituciju koja to provodi osim nadzornog odbora preduzeća”, ističe za Buku Traljić, te navodi primjere koje je prijavljivao TIBiH, kada su prijavljivali neregularnosti i dobijali odgovore „da se sva imenovanja odvijaju u skladu sa zakonima i drugim propisima“.
Dodaje kako se sve ovo dešava uprkos tome što se entitetske vlade obavezuju na provođenje mjera iz 14 prioriteta EK-a, ali i kroz aranžmane s MMF-om potvrđuju opredjeljenost za depolitizaciju javnih preduzeća.
“Međutim, ništa po tom pitanju nije urađeno. Treba naglasiti da je to važan izvor moći političkih partija kod nas. Sve ove zloupotrebe javnih resursa koje je Transparency primjećivao kroz ovaj monitoring izbora, upravo su se odnosile i na zloupotrebu resursa javnih preduzeća u izbornoj kampanji, tako da je to prilično povezano jedno s drugim. Kada pogledate strukturu parlamenata entitetskih i kantonalnih, jako puno ćete naći direktora da osvoje mandate. Čim raspolažu resursima i budžetima lakše je proći. Imamo tu i pritiske na zaposlene u javnim preduzećima da glasaju za određenu partiju, tako da se sve to može dovesti u jednu vezu”, navodi Traljić.
TIBiH je svojevremeno podnosio i prijave protiv funkcionera koji su obavljali funkcije na državnom i entitetskom nivou, ali sukob interesa nije imao ko da utvrdi jer u Komisiju za odlučivanje o sukobu interesa nisu bili imenovani članovi iz oba doma Parlamenta BiH.
Sukob interesa ni na federalnom nivou nije imao ko da utvrdi - Zakon o sukobu interesa u organima vlasti u Federaciji Bosne i Hercegovine ("Sl. novine FBiH", br. 70/2008) zabranjuje izabranim dužnosnicima, nosiocima izvršnih funkcija i savjetnicima da budu imenovani za članove upravnih i nadzornih odbora ili kao ovlašteno lice u javnom preduzeću. Pored toga što im brani imenovanje u toku trajanja mandata, Zakon izabranim zvaničnicima izričito zabranjuje imenovanje u upravu javnih preduzeća šest mjeseci nakon prestanka mandata. Međutim, u Federaciji BiH svaki sukob interesa prolazi bez sankcija jer ne postoji tijelo koje može da ga utvrdi, budući da je ta nadležnost oduzeta Centralnoj izbornoj komisiji 2013. godine, a izmjene zakona ili novi zakon nikad nisu doneseni, te novo tijelo nikad nije formirano.
Nekoliko je primjera u FBiH u kojima su imenovanja bila nezakonita prethodnih godina. Radi se uglavnom o imenovanjima u nadzorne odbore javnih preduzeća. Neka od nezakonitih imenovanja bivša Vlada je i priznala nekoliko godina poslije, ali ne zbog društvene odgovornosti, već zbog toga što je sukob interesa iskoristila kao izgovor da smijeni osobu koja više nije bila član vladajuće stranke.
Kompanija Paragraf Lex BA ne preuzima odgovornost za tačnost i istinitost informacija prenijetih iz spoljnih sadržaja, odnosno drugih izvora, kao i za štetu koja eventualno iz toga proistekne. Sve informacije objavljene u sekciji "Vijesti" su namijenjene u svrhu opšteg informisanja.
IZVOR: Vebsajt Buka, Adem Džeferović, 27.06.2023.
Naslov: Redakcija