Može li vojna neutralnost Republike Srpske postati ustavna kategorija? Ovo je bila jedna od inicijativa naučno-stručne konferencije "Ustav Republike Srpske, 26 godina kasnije" čiji rezultat je Zbornik radova, koji je centar za lobiranje promovisao u Banjaluci.
Autori Zbornika poručuju da je Ustav Republike Srpske ("Sl. glasnik RS", br. 21/1992 - prečišćen tekst, 28/1994 - Amandmani XXVI-XLIII, 8/1996 - Amandmani XLIV-LI, 13/1996 - Amandman LII, 15/1996 - ispr., 16/1996 - Amandman LIII, 21/1996 - Amandmani LIV-LXV, 21/2002 - Amandmani LXVI-XCII, 26/2002 - ispr., 30/2002 - ispr., 31/2002 - Amandmani XCIII-XCVIII, 69/2002 - Amandmani XCIX-CIII, 31/2003 - Amandmani CIV i CV, 98/2003 - Amandmani CVI-CXII, 115/2005 - Amandman CXIV, 117/2005 - Amandmani CXV-CXXI i 48/2011 - Amandman CXXII), i pored činjenice da je mijenjan sa 122 amandmana, ostao najviši pravni akt koji je garant Srpske i dostojanstva svih njenih građana.
Osnažiti opredjeljenje Republike Srpske da reguliše status neutralnosti. Dva su pravca kojima je to moguće postići, a koja su, na naučnoj konferenciji, razmatrali stručnjaci iz ove oblasti. Jedan od njih je, prema riječima profesora ustavnog prava i jednog od autora Zbornika, Mile Dmičića, izmjena Ustava, u smislu proglašenja neutralnosti. Drugi pravac nudi dvije mogućnosti.
- Donošenje Zakona o neutralnosti Republike Srpske ili organizovanje referenduma na kojem će građani reći – Republika Srpska želi neutralan status i vlastiti i države i potpuno komplementaran sa stavom Srbije i njenom opredjeljenju za neutralnom pozicijom, što je još više pojačanje stabilnosti i izvjesnosti - rekao je Dmičić.
Dmičić ističe da Ustav Srpske treba mijenjati i da bi bio onemogućen prenos nadležnosti bez ustavom utvrđenog postupka, ali i da se obezbijedi bolja zaštita javne i privatne imovine, ukine smrtna kazna, ojačaju prava djeteta, lokalnih zajednica i status predsjednika Republike, kada je potrebno skratiti mandat.
- Ustav Republike Srpske je demokratski, ozbiljni i valjani akt u vremenu opstajanja. Ima mnogo nesklada između normativnog i stvarnog, što je nastalo i različitim tehnikama mijenjanja - dodaje Dmičić.
Mijenjali su ga, nametnutim odlukama, visoki predstavnici, Ustavni sud i Parlamentarna skupština BiH. U ustavom predviđenoj proceduri mijenjan je kada je riječ o odbrani, carinama i porezima. Rezultat je 122 amandmana, na 140 članova izvornog teksta. Kada je riječ o eventualnim izmjenama Ustava Bosne i Hercegovine (Aneks IV Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i "Sl. glasnik BiH", br. 25/2009 - Amandman I), Miloš Šolaja, takođe jedan od autora Zbornika, upozorava da one nisu moguće bez konsenzusa dva entiteta i tri konstitutivna naroda.
- Postoje mišljenja da Republika Srpska ne treba da ulazi u ustavnu diskusiju, ali jednog dana će se ta priča morati otvoriti. Očigledno je da ovaj ustavni sistem ne može da izdrži ni izazove ni politike vremena. I Republika Srpska mora da bude spremna i mora naći način da brani svoju poziciju, odnosno da izrazi svoje interese koji vjerovatno neće biti daleko od onoga što piše danas u Ustavu - ističe Šolaja.
Šolaja naglašava da ne može doći do ustavnih promjena koje bi bile na štetu Republike Srpske, ako o njima bude vođena stručna i valjana diskusija, bez miješanja sa strane.
IZVOR: Vebsajt Glas Srpske, 02.03.2019.
Naslov: Redakcija